Circulaire tenders lijden onder contextuele armoede

Een oneindige hoeveelheid aan oplossingsrichtingen, enorme tijdsdruk en veel tegenstrijdigheden in het keuzeproces. Welkom in een circulaire tender. Soms lijkt het wel een onmogelijke klus om tot een circulaire inschrijving te komen. Want waar moet je beginnen? Circulariteit kent zoveel kanten en wat op het ene vlak circulair is, is dat op het andere vlak niet. Natuurlijk, conflicten horen bij een tender. Sterker nog ze maken een tender. Een EMVI bestaat bij de gratie van conflict tussen meerwaarde en meerprijs. Maar circulaire conflicten zijn anders, deze moeten namelijk veelal worden beslecht in een contextueel vacuüm. Door gebrek aan context is het maken van gerichte keuzes vrijwel onmogelijk, hierdoor ontstaat er richtingloosheid en krijgt circulariteit maar zeer beperkt betekenis. In deze blog diep ik samen met Yaël, onze expert op het gebied van circulariteit, de oorzaak uit en gaan we op zoek naar een oplossing. We doen een oproep aan opdrachtgevend Nederland en introduceren een oplossing voor de korte termijn.

Kaderloos experimenteren

Het contextuele vacuüm vindt zijn oorsprong in de sterk experimentele fase waarin wij ons nu bevinden ten aanzien van circulariteit. Een fase waarin twee typen opdrachtgevers lijken te zijn ontstaan. De opdrachtgevers die daadwerkelijk al circulaire uitvragen op de markt zetten daargelaten.

Enerzijds zijn er de opdrachtgevers waarvoor circulariteit een doel op zich lijkt te zijn. Ofwel omwille van het experiment, ofwel omwille van het imago. “Doe wat je kan, als het maar circulair is. We zijn immers aan het experimenteren.” zo luidt het credo. In dit kader heeft circulariteit geen diepere betekenis en heerst er beperkte ambitie om circulariteit in dienst te stellen van het project. We richten een leuke proeftuin in en daar kan de aannemer lekker zijn ding doen. Of het project er beter van wordt, dat is van ondergeschikt belang. Toegegeven, circulaire experimenten vinden plaats, maar overtuigend gaan ze niet zijn. Dit omdat in dergelijke experimenten voornamelijk technische vragen worden beantwoord. Het maatschappelijke nut en de noodzaak van circulaire oplossingen wordt echter niet aangetoond. De voornaamste les die daarom blijft hangen is: “Circulair bouwen? Ja het kan, maar het kostte wel veel geld en energie en leverde weinig op”.

Anderzijds zijn er opdrachtgevers die wel degelijk betekenis geven aan circulariteit, maar aannemers vooral niet willen belemmeren in hun innovatiekracht. Zij hebben een algehele visie op de betekenis van circulariteit voor de organisatie en zien hoe circulariteit in het betreffende project meerwaarde biedt. Deze visie wordt echter met het oog op het experimentele karakter maar zeer beperkt meegegeven aan de inschrijvende partijen. “We hebben wel een idee, maar jullie weten vast veel meer.” is de gedachte. Zo eindigen circulaire projecten alsnog in contextuele armoede, devalueren we circulariteit wederom tot een doel en laten we de kans op overtuigende lessen uit het circulaire experiment aan het toeval over.

Draai de focus om

Om uit het contextuele vacuüm te komen, moeten we de focus omdraaien. Een project moet niet om circulariteit draaien, maar de circulariteit moet om het project draaien. Hier is een ander soort context voor nodig die in de eerste plaats door opdrachtgever moet worden voorzien. Waar in een reguliere tender de tegenwoordige tijd (zijnde de levensduur van het object zelf) veelal voldoende is, reikt de context voor een circulaire tender verder; ook de toekomst (de context na dit project) is belangrijk. Idealiter schetst de opdrachtgever daarom naast de huidige context ook de toekomstige trends en behoeftes waarop kan worden ingespeeld. Zo geeft zij aan circulariteit een diepere betekenis waardoor zij iedere inschrijver in staat stelt om tot rake inschrijvingen te komen, de innovatiekracht van de markt sterker benut en er overtuigende experimenten ontstaan die zowel in zichzelf waardevol zijn en van betekenis zijn voor de algehele organisatie. Wij drukken opdrachtgevers daarom ook op het hart om hier goed over na te denken.

Creëert of deelt de opdrachtgever het bovenstaande niet, dan is het aan jou als inschrijvende partij om vaste grond onder je voeten te creëren. Je moet de kaders zelf gaan achterhalen of deze misschien zelfs creëren. Hiervoor is het van belang om inzicht te krijgen in de toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen, zowel op object- en op gebiedsniveau. Stel jezelf hierbij de vraag: is het te ontwikkelen object na het einde van zijn levensduur nog steeds noodzakelijk? Is dit in dezelfde vorm of zal deze vorm wijzigen? En als de noodzaak voor het object op den duur verdwijnt, welke ontwikkelingen zijn er dan verder waar je met dit object al op in kan spelen? Vervolgens kan je deze antwoorden toetsen in de contactmomenten met de opdrachtgever. Bevestigt zij het ontwikkelde perspectief, dan heb je een basis ontwikkeld waarmee je de tegenstrijdigheden binnen het circulaire keuzeproces kan beslechten. Zodanig dat circulariteit in zichzelf waardevol wordt voor het project.

Met visie en kaders wint iedereen

De innovatiekracht van de markt komt het meest tot recht binnen sterk ontwikkelde maatschappelijke kaders. In de experimentele fase waarin wij ons nu begeven ten aanzien van circulariteit zijn deze kaders echter zeer beperkt. Ofwel omdat deze simpelweg niet zijn opgesteld vanuit de opdrachtgever, ofwel omdat de opdrachtgever de aannemer niet wil belemmeren in zijn innovatiekracht. Maar in beide gevallen is het resultaat hetzelfde, een contextueel vacuüm dat het formuleren van een gerichte en rake inschrijving vrijwel onmogelijk maakt. Circulariteit komt hierdoor wel tot stand, maar is maar beperkt waardevol voor het project en de eindgebruiker. Om te komen tot gerichte inschrijvingen en in zichzelf waardevolle circulaire projecten, een win-win situatie dus, zijn visie op circulariteit en de bijbehorende projectspecifieke kaders nodig. Deze kan je als opdrachtnemer gedeeltelijk zelf creëren, maar het is het best als opdrachtnemer dit voor je doet.

Een kader scheppen waarmee circulariteit betekenis krijgt voor het project is de eerste stap naar een scherpe circulaire inschrijving. Maar succes is daarmee niet gegarandeerd. Hierbinnen moeten onder grote tijdsdruk nog wel de juiste keuzes worden gemaakt. Om succes te garanderen ontwikkelde wij het circulaire beoordelingskader. Dit kader brengt je in vijf stappen op een gestructureerde wijze tot de meest circulaire inschrijving. In onze toekomstige blogs nemen wij je mee in ieder van deze stappen. Wil je deze niet missen? Meld je dan via onderstaand formulier aan voor onze blog alert.